– Сёння фестываль прымае той фармат, які задумваўся для яго першапачаткова, – лічыць Аляксандр Крол. – З’явілася разуменне таго, што такое сельскі турызм, сельская сядзіба, як яна працуе. Пакуль няма яшчэ дакладнага размеркавання роляў, але ж галоўнае, што мацнее супрацоўніцтва ўладаў і грамадскасці.
З цягам часу мэта «Заборскага фэсту» ўдакладнялася – ён становіцца менавіта кірмашом сядзібаў і экатурыстычных маршрутаў. Вось і на сёлетнім свяце былі прэзентаваны сельскія сядзібы, што працуюць у самім Забор’і, «зялёныя маршруты» па рэспубліканскіх заказніках «Чырвоны бор» і «Сіньша», ды і ў цэлым карта раёна, на якой пазначаны ўсе цікавыя турыстычныя, экалагічныя аб’екты і сцяжынкі. У тым ліку і своеасаблівы турыстычны брэнд гэтага краю – маршрут «Блакітныя пацеркі Расонаў». У яго ёсць і свой лагатып. Іншае пытанне – як яго выкарыстаць.
– У нас няма сваіх сувеніраў, няма «пастаянкі», – заўважае Аляксандр Крол. – Зрэдку Дом рамёстваў выпусціць колькі сувеніраў з лагатыпам – і ўсё на тым. У гандлі так склалася, што тавар вязуць да спажыўца. Але ў турызме схема іншая – спажыўца вязуць да тавару. Калі зной-дзецца рамеснік, які б сам захацеў вырабляць сувенірную прадукцыю для турыстаў, мы б яму бясплатна далі права карыстання лагатыпам. Гэта працавала б на агульную мэту – стварэнне ўласнага непаўторнага іміджу рэгіёна, ягоную рэкламу.
Такія перспектыўныя майстры ёсць. Напрыклад, новапалачанін Валерый Дунеўскі, хобі якога на доўгія гады стала рэдкая чарнадымная кераміка. А вось жыхар Расон Аляксандр Жук сваё незвычайнае захапленне і не думаў выкарыстоўваць як маркетынгавы ход ці спосаб заробку. У час падарожжаў ад Чукоткі да Карэліі, па Якуціі ён навучыўся бачыць не толькі прыгажосць прыроды, але і канкрэтныя вобразы ў натуральных формах. Крыху фантазіі – і дзве галінкі ператвараюцца ў касулю, а драўляны кавалак без кары з першага позірку нагадвае галаву Бураціна. Большую частку калекцыі Аляксандр Жук раздарыў сябрам. Што засталося – дэманстраваў гасцям фэсту, але прадаваць не згаджаўся. Проста не ведае цаны сваіх вырабаў.
Многія «экспанаты» кірмашу таксама не прадаваліся, але ўжо па іншай прычыне – яны ўяўляюць музейную каштоўнасць. Напрыклад, Дом культуры пасёлка будаўнічай арганізацыі прывёз паказаць у тым ліку рэчы, сабраныя па хатах старых вяскоўцаў. Сярод іх вышыванае крыжыкам палатно «Тры волаты» 1948 года і саматканы ручнік з вышыўкай 1920 года. Рэдка які сучасны Дом рамёстваў сёння займаецца рэканструкцыяй старадаўніх спосабаў вытворчасці. Толькі дзе-нідзе па вёсках засталіся бабулькі-майстрыхі, якія яшчэ могуць саткаць самабытны ручнік ці абрус. Прыблізна так патлумачылі спявачкі zнкавіцкага народнага фальклорнага калектыву «Крыніца» гаспадарам сядзібы «Бабровая хата», якім для яе аздаблення спатрэбіліся даматканыя дарожкі.
Еўрапейскія спецыялісты са сферы аграэкатурызму лічаць, што ў гэтай справе нельга «зацыклівацца» толькі на хатняй ежы, сельскім антуражы і фальклоры. У кожнай сядзібы паві-нна быць свая адметнасць – тады, аб’яднаныя ў маршрут, яны будуць інтрыгаваць падарожніка. У раёне, як і па ўсёй вобласці, ёсць шмат рэсурсаў, якія можна задзейнічаць у развіцці турызму. Многія рэчы, якія для нас з’яўляюцца звыклымі, для замежных гасцей – экзотыка. Напрыклад, як расказала яшчэ адна пачынальніца гэтай справы на Расоншчыне Ала Хорань, дэлегацыю англічан, якія гасцілі ў яе сядзібе, здзівілі «дрэсіраваныя» каровы. Кожную раніцу дзве рагулі самастойна пакідалі двор, у абед вярталіся і зноў знікалі да вечара. Англічане спецыяльна прачыналіся зрання, каб паглядзець, ці паўторыцца гэта зноў.
– Турызм – гэта гандаль уражаннямі, таму важна не толькі дэманстраваць тое, што мы маем, але і далучаць турыстаў да стварэння гэтых уражанняў, – сказала Валерыя Кліцунова, старшыня праўлення Беларускага грамадскага аб’яднання «Адпачынак у вёсцы», падчас «круглага стала», які адбыўся ў межах фэсту.
Асноўнае пытанне, якое абмяркоўвалі яго ўдзельнікі, – стварэнне першага ў рэспубліцы аграэкатурыстычнага курорта на тэрыторыі Расонскага раёна.
– Наша канцэпцыя як раз падпадае пад паняцце «курорта», – лічыць тэматычны каардынатар адпаведнага праекта Праграмы развіцця ААН Алег Бялячыц. – Расонскі райвыканкам ужо даслаў на адрас праекта заяўку на распрацоўку сваёй «Мясцовай павесткі» – плана ўстойлівага развіцця рэгіёна. І курорт, відаць, стане яго асноўным кампанентам. Хаця наперадзе яшчэ толькі конкурсны адбор заявак на фінансаванне, з такім патэнцыялам, які ёсць тут, праект Расоншчыны па-за канкурэнцыяй.
Для стварэння курорта, па словах начальніка Дэпартамента па турызму Міністэрства спорту і турызму Беларусі Віктара Янкавенкі, неабходны не толькі сродкі размяшчэння турыстаў. Трэба распрацаваць адзіную канцэпцыю развіцця аграэкатурызму ў рэгіёне, наладзіць транспартныя сувязі паміж сядзібамі, а таксама падрыхтаваць спецыялістаў па аказанні турыстычных паслуг, якія б маглі камунікаваць з замежнымі гасцямі.
Дарэчы, што да транспарту, то ў рэгіёне актыўна асвойваюцца веласіпедныя і байдарачныя маршруты. А нядаўна на Расоншчыне з’явіўся «Конны фальварак». Пакуль тут толькі чатыры кані. Гэта лета яны з гаспадарамі правядуць у Забор’і, а потым, па праграмме асваення хутароў, паселяцца ў вёсцы Шарстова. Там коней будуць разводзіць, каб амаль пры кожнай сядзібе раёна быў «паштовы двор», – так ад фальварка да фальварка можна будзе падарожнічаць «на перакладных» круглы год.
Таксама ў межах «Заборскага фэсту» ў Межна адкрылі Дом-музей партызанскага руху, а ў самім Забор,і – Цэнтр экалагічнага выхавання ў памяшканні былой саўгаснай гасцініцы. Ён пакуль яшчэ не абсталяваны, але ў будучым стане своеасаблівым інфармацыйным пунктам па турыстычным сервісе рэгіёна, куды падарожнікі змогуць звярнуцца, каб распланаваць свой адпачынак і выбраць маршрут.
Словам, перспектыў і планаў – мноства. Расонскія пачынальнікі, іх паслядоўнікі ў новай справе вучацца весці бізнес, каб ён сапраўды ўзняў рэгіён на новую прыступку развіцця. Першы яго вынік хаця б у тым, што круглы год цяпер на нешматлюднай Расоншчыне бывае шмат гасцей. А вёска Забор’е, якая пасля скасавання саўгаса і сельсавета магла трапіць у спіс неперспектыўных, наадварот, развіваецца, ці трымаецца, як кажуць мясцовыя жыхары.

Кацярына Князева, фота “НС”.