Ветэраны – самыя паважаныя людзі на Лепельшчыне. Святкаванне 570-годдзя горада.

Указам Прэзідэнта Беларусі вымпелам «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны» сёлета ўзнагароджаны горад Лепель, гарадскія пасёлкі Расоны і Сураж.Мы вырашылі перагартаць гераічныя старонкі змагання за Перамогу жыхароў гэтых населеных пунктаў Віцебшчыны.

Заўтра, 9 Мая, галоўнай падзеяй урачыстасці, прысвечанай у Лепелі 65-годдзю Вялікай Перамогі, стане ўручэнне вымпела «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны». Мітынг адбудзецца на плошчы Свабоды, святым для лепяльчан месцы, дзе ў скверы пахаваны адважныя змагары, загінуўшыя пры вызваленні раёна ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў: камандзір партызанскай брыгады «Аляксея» Герой Савецкага Саюза Аляксей Данукалаў, камісар, а затым і камандзір аднаго з атрадаў партызанскай брыгады «Дубава» Анатоль Марунька і іншыя.
Лепяльчане ўнеслі важкі ўклад у Перамогу. Гітлераўцы пачувалі сябе няўтульна з першых дзён свайго з’яўлення ў гэтым прыазёрным горадзе. Акупацыя пачалася 3 ліпеня 1941 г., а следам Саў-інфармбюро паведаміла пра жорсткія баі ў раёне Лепеля. Яны ўвайшлі ў мясцовую гісторыю як Лепельскі контрудар. Горад меў важнае стратэгічнае значэнне, бо магістралямі звязаны з Мінскам, Віцебскам, Оршай, Барысавам, Докшыцамі, таму немцы пастараліся тут як след замацавацца. Аднак і ў такіх умовах з ліпеня 1941-га і да вызвалення ў Лепелі і ў раёне дзейнічала патрыятычнае падполле, створанае тагачасным першым сакратаром райкама партыі Ула-дзімірам Лабанком і яго мужнымі паплечнікамі, якія засталіся на акупіраванай тэрыторыі для арганізацыі барацьбы з ворагам. ( У 1943 г. Уладзімір Елісеевіч быў удастоены высокага звання Героя Савецкага Саюза).
Удзельнікі падполля друкавалі і распаўсюджвалі сярод насельніцтва лістоўкі, дапамагалі выводзіць з мясцовага канцлагера ваеннапалонных, зрывалі пастаўкі прадуктаў для ворага, вялі прапаганду сярод салдат «Рускай вызваленчай народнай арміі», якая ў 1943 г. ваявала на баку захопнікаў у гэтым раёне. На рахунку падпольшчыкаў – і шэраг дыверсій.
Змагаліся лепяльчане з акупантамі і ў партызанскіх атрадах. Першы ўзнік на тэрыторыі раёна ўвесну 1942 г. Туды ўвайшла частка падпольшчыкаў, выведзеная ў лес, і група нашых вайскоўцаў, якія вырваліся з акружэння. Партызаны нападалі на паліцэйскія гарнізоны, пункты па нарыхтоўцы сельгаспрадукцыі, знішчалі варожую тэхніку і салдат. Потым была сфарміравана партызанская брыгада «Дубава» на чале з Фёдарам Дуброўскім. У ёй спачатку налічвалася 200 чалавек, затым іх стала 2500.
Праз год з гэтай партызанскай брыгады вылучылася яшчэ адна – пад назвай Лепельская імя І.В. Сталіна. За час яе дыверсійных дзеянняў на чыгунцы было ўзарвана 7530 рэек, знішчаны і пашкоджаны 23 цягнікі, 153 таварныя вагоны з ваеннымі грузамі і жывой сілай, 18 мастоў, спалена чыгуначная станцыя. Ударная група гэтай брыгады ў кастрычніку 1943 г. ажыццяўляла штурм Лепеля з паўднёва-заходняга боку, дзе месціліся харчовыя, збройныя, фуражныя, паліўныя склады і жывёла, якую немцы збіраліся адправіць у Германію.У самім горадзе і вакол акупанты пабудавалі шмат дотаў і дзотаў, а подступы да яго былі густа пераплецены калючым дротам. Аднак, нягледзячы на гэта, праціўнік у выніку той аперацыі панёс адчувальныя страты.
На Лепельшчыне дзейнічалі таксама брыгады М.П.Гудкова, імя Чапаева, «Чэкіст» і шэраг іншых. Частка тэрыторыі раёна ўвахо-дзіла ў Полацка-Лепельскую партызанскую зону, дзе напрыканцы 1943 г. налічвалася 16 брыгад агульнай колькасцю амаль 17 тысяч чалавек.
27 дзён, пачынаючы з 11 красавіка 1944 года, гэтая групоўка адбівала шалёны націск 60 тысяч варожых салдат. Рыхтавалася аперацыя «Баграціён», і партызаны атрымалі загад утрымаць у сваіх руках полацка-лепельскі край. Гітлераўцы планавалі знішчыць іх і распачалі блакаду. Аднак яна была прарвана. Народныя мсціўцы і пасля працягвалі змаганне з ворагам. Лепельшчына была вызвалена 28 чэрвеня 1944 года.
Сёння ў раёне жывуць 104 удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны, сярод іх і тыя, хто ваяваў супраць фашыстаў непасрэдна тут. Гэта колішнія партызаны: ганаровы грамадзянін Лепеля, удзельнік штурму Берліна Анатоль Сямёнавіч Ханяк, яго жонка Алена Пятроўна Чэкліна, Ганна Ігнацьеўна Філіпава, Міхаіл Фёдаравіч Собалеў, а таксама Васіль Герасімавіч Дзямко, які спрыяў вызваленню Лепельшчыны ў складзе байцоў 2-га Беларускага фронту, і іншыя паважаныя людзі. Ім у ліку 214 мясцовых жыхароў уручаны медалі «65 гадоў Перамогі ў Вялікай Айчынный вайне 1941-1945 гадоў». А заўтра, паўтаруся, у светлы Дзень Перамогі, лепяльчане прымуць агульную для сябе ўзнагароду – дзяржаўны вымпел «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны».

Галіна Іванова, «НС». Фота Антона Сцепанішчава, «НС».