Требуется для просмотраFlash Player 9 или выше.

Статистика сайта

Удзельнікі спецаперацыі Уладзімір Турончык, Валерый  Сінкевіч, Вячаслаў Рамановіч, Анатоль Бельчыкаў.

Унікальная для славянскага свету знаходка паднята са дна ракі Дрыса ў Расонскім раёне на мінулым тыдні. Выдатна захаваная скульптура язычніцкага ідала дапаможа даследаваць асаблівасці светапогляду і вераванняў нашых далёкіх продкаў.

Першаадкрывальнікамі таямніцы яшчэ ў 2003 годзе сталі полацкія аматары падводнага лову Алег Мацюшонак і Алег Бялькевіч. Менавіта яны заўважылі на дне ракі фігуру з чалавечым тварам і, уражаныя, запомнілі месца незвычайнай сустрэчы. Але толькі нядаўна тая гісторыя займела працяг. Пра знаходку даведаўся палачанін Анатоль Бельчыкаў, які цікавіцца даўніной і не раз удзельнічаў у археалагічных раскопках, а таму знаёмы з навукоўцамі.

«Каб будаваць будучыню, неабходна ведаць мі-
нуўшчыну», – упэўнены Анатоль. Ён і паведаміў навіну загадчыку кафедры айчыннай і ўсеагульнай гісторыі Полацкага дзяржуніверсітэта Дзянісу Дуку. Разам з рыбакамі яны выехалі на месца і пераканаліся, што ідал па-ранейшаму знаходзіцца там.

Было вырашана падняць скульптуру, а перад тым правесці яе фотаздымкі пад вадой. Па дапамогу звярнуліся да ўдзельнікаў беларускага падводнага клуба «Капітан Морган», якім кіруе Вячаслаў Рамановіч.
Мінскія дайверы пагадзіліся выправіцца ў няблізкі шлях (400 км у адзін бок), захапіўшы неабходнае абсталяванне.  Каб вызваліць ідала з пяску, дно ракі размылі спецыяльным грунтасосам, а затым з дапамогаю паветранага шара паднялі знаходку і сплавілі яе па плыні да водмелі.

Высветлілася, што скульптура зроблена з моранага дубу і цудоўна захавалася. Яе вышыня – 1,2 м, дыяметр ствала ў самым шырокім месцы 70 см, вага – больш за 150 кг. А дакладны ўзрост яшчэ трэба высветліць.

Пасля ўдалай спецаперацыі артэфакт быў перапраўлены ў Мінск, у Інстытут гісторыі Акадэміі навук Беларусі. Там будзе праведзена экспертыза і кансервацыя ідала. Але ўжо сёння спецыялісты гавораць пра сенсацыйны характар гэтай знаходкі.

Напрыклад, кандыдат гістарычных навук дацэнт ПДУ Уладзімір Лобач называе яе надзвычай унікальнай, паколькі драўляныя выявы язычніцкіх бостваў да нашага часу не захаваліся, а звесткі пра дахрысціянскі перыяд беларускай культуры вельмі сціплыя і фрагментарныя.

Нешматлікія ранейшыя знаходкі ўяўлялі сабою каменных ідалаў. Між тым менавіта дрэва дае цудоўную магчымасць дакладнай даціроўкі скульптуры. Папярэдне можна меркаваць, што яна адносіцца да эпохі ранняга сярэднявечча (9-10 ст.) і апынулася ў рацэ  падчас хрысціянізацыі гэтых земляў. З летапісаў вядома: адным са спосабаў пазбавіцца ад «старых багоў» было выпраўленне іх на бягучую ваду (раку). Менавіта так зрабілі ў Кіеве ў 988 годзе, пусціўшы ідала Перуна ў дняпроўскія плыні.

Па словах У. Лобача, не выключана, што скульптура належыць і да пазнейшай эпохі, бо перажыткі дахрысціянскай веры ў аддаленых кутках Вялікага Княства Літоўскага былі моцныя і ў 16 – 17 стагоддзях, а ў некаторых рэгіёнах Беларусі, паводле этнаграфічных звестак, яны захаваліся да 19 ст.

Праведзены ў Інстытуце гісторыі дэндралагічны аналіз вызначыць узрост ідала з дакладнасцю да года і, магчыма, назаве яго імя. Сёння навукоўцы мяркуюць, што гэта выява прадстаўніка вышэйшага пантэона язычніцкіх багоў – Перуна або Вялеса, якім калісьці пакланяліся нашы продкі.

Ларыса Малашэня, «НС».