Жыхары вёскі Анібалева Аршанскага раёна ў Дзень Перамогі абавязкова прыйдуць на вясковыя могілкі, каб пастаяць каля магілы лётчыка Івана Яўсеевіча Клімава, які загінуў у гэтых мясцінах пры вызваленні Віцебшчыны.
Пра тое, што тут адбывалася, калі наступалі савецкія войскі, анібалеўцы ведаюць з пераказу самых старэйшых жыхароў акругі, сведкаў тых падзей. Іх засталіся адзінкі. У самой жа вёсцы ўжо толькі 15 жылых хат і 28 жыхароў. Няма ў жывых ніводнага ветэрана Вялікай Айчыннай вайны і нават людзей, якія былі ў той час у падлеткавым узросце.
Старэйшыне вёскі Надзеі Малахоўскай (на здымку) хутка споўніцца 70 год. У 1944-м, калі вызвалялі Анібалева ад немцаў і фронт каціўся далей на Захад, ёй было пяць год. Памяць захавала ўрыўкі падзей, якія вельмі ўразілі. Яна ўспамінае, як падбіралі вакол вёскі целы нашых салдат, што пры наступленні загінулі ў баі. Іх пахавалі ў адной магіле тут жа, на могілках. А потым праз некалькі гадоў перазахавалі ў брацкай каля вёскі Андрэеўшчына.
Яна памятае і той момант, калі гарэў самалёт над Анібалевам. Лётчык паспеў пакінуць палаючую машыну, але ворагі расстралялі яго ў небе. Калі яны адступілі за вёску, лётчыка вяскоўцы пахавалі асобна. З той пары тут стаіць сціплы абеліск з надпісам: пахаваны старшы лейтэнант Іван Яўсеевіч Клімаў. І гады жыцця: 1922-1944.
Іван Клімаў родам з Украіны. Пасля вайны на магілу брата прыязджалі сёстры. Апошняе пісьмо ў Анібалеве атрымалі ад іх гады два назад. Родныя героя пісалі, што не ў сілах ужо прыехаць і таму вельмі прасілі вяскоўцаў даглядаць магілку блізкага ім чалавека.
Жыхары Анібалева кожную вясну да Радуніцы фарбуюць помнік, агароджу і першыя жывыя кветкі нясуць сюды. На Дзень Перамогі з бліжняй вайсковай часці прыходзяць салдаты, каб ушанаваць памяць загінуўшага лётчыка.
Летась старшыня Андрэеўшчынскага сельсавета Ніна Мядзвецкая паклапацілася пра новы штыкетнік для агароджы могілак. А вяскоўцы па просьбе старэйшыны сабраліся талакой ды паставілі яе, добраўпарадкавалі тэрыторыю вакол.
Старэйшына Надзея Малахоўская намагаецца вызначыць нешта важнае з той гісторыі для моладзі і сваіх дзяцей ды ўнукаў. У яе свядомасці захавалася, як адступалі ворагі і палілі хаты. Сцёрлі з твару зямлі амаль усю вёску. І бліжэйшы пасёлак спалілі, дзе жыла яе бабуля. Памятае Надзея Антонаўна, як прыйшоў бацька з фронту. Вайна яшчэ не скончылася, яго камісавалі з-за раненняў і хваробы. Пажыў бацька ўсяго паўгода, у 1945-м памёр, пакінуўшы на руках маці чатырох малых дзяцей. Ды не адна яна засталася без падтрымкі ў тыя гады: большасць анібалеўскіх мужыкоў не вярнулася з фронту. І жанчыны самі, як умелі, будаваліся і выжывалі.
Маці Надзеі Малахоўскай цяжка працавала, недаядала і недасыпала, але пражыла 90 гадоў. Надзея Антонаўна тлумачыць гэта сілай духу, глыбокай адказнасцю за дзяцей, якія без матчынай падтрымкі проста не выжылі б.
Сёння ўжо яна, старэйшына вёскі, стараецца жыць не толькі для сям,і, але і для іншых людзей. Увесь яе час заняты клопатамі пра вяскоўцаў: каб было асвятленне, гарэлі ліхтары на слупах восенню і зімой, была праезнай дарога. Імкнучыся дапамагчы дзецям і ўнукам, яна трымае разам з мужам на падвор,і каня і дзве каровы, удваіх апрацоўваюць звыш гектара зямлі.
Калі чалавек патрэбен іншым людзям, паглыбляецца крыніца жыццёвых сіл, лічыць жанчына. І ці не за кошт гэтага мелі сілы змагацца, гінуць і выжываць людзі ў Вялікую Айчынную вайну?

Вольга Шутава, фота аўтара, «НС».

ДОРОГАМИ ПАМЯТИ НА «МАШИНАХ ВРЕМЕНИ

Евгений Смольский в ретроавтомобиле.

Лунинец – Гомель – Могилев – Витебск – мемориальный комплекс «Хатынь» – деревня Забродье Вилейского района – Гродно – Брест. Это маршрут пробега на ретроавтомобилях «Дорогами памяти», который 4 мая стартовал из поселка Домачево Брестской области. Организатором акции выступил брестский клуб любителей ретроавтомобилей «Адам».
По ходу движения к колонне, в составе которой «Опель» (1936 г.), ГАЗ-69 (1964 г.), «Волга-М-21», присоединяются новые «машины времени».
Не смогли не воспользоваться возможностью проехать «дорогами памяти» и витебские любители автостарины. Общее увлечение собрало их вместе в областном культурно-историческом клубе «Автовитязь». Его председатель Евгений Смольский сообщил «НС», что в пробеге наш город будут представлять «Волга» (1958 г.), «Победа» (1956 г.), старинный «Ханомак» и ЗАЗ-965, известный в народе как «горбатый».
Вчера участники пробега прибыли в Витебск, а вечером вместе с нашими «автовитязями» направились на Хатынь. 9 мая они станут участниками красочного парада ретроавтомобилей, который пройдет в деревне Забродье Вилейского района. В программе праздничного дня также концерт и чествование ветеранов.
Автопробег финиширует в Бресте 12 мая.

Нина Лукьянова, «НС».

СЫН ИСПОЛНИЛ ДОЛГ ПЕРЕД ПОГИБШИМ ОТЦОМ

В областной военкомат пришло благодарственное письмо от бывшего учителя математики 67-летнего Сергея Николаевича Странадко (на снимке), жителя села Карповка Выгоничского района Брянской области России.
С. Странадко благодарит сотрудников военкомата за оперативность в поиске братской могилы, в которой захоронен его отец. «Весной прошлого года я отправил запрос в Витебский облвоенкомат, – пишет Сергей Николаевич, – и ответ не заставил себя долго ждать». В нем сообщалось, что Николай Семенович Странадко погиб в декабре 1943 года и был похоронен в д. Пыльки Городокского района. После войны останки советских солдат были перезахоронены в братской могиле д. Гурки.
«Отец ушел на фронт в 1941 году, когда мне было только два месяца. У мамы на руках остались еще двое моих братьев и сестра. Мама хорошо пела, и когда я подрос, просил ее спеть про отца. Со слезами на глазах она напевала горькие слова собственного сочинения:

«Батька немцев бил…
Где-то в Белоруссии голову сложил.
Я вдовою осталась, четверо детей.
Ты самый младший, мой родной Сергей».

В августе 2008 года С. Странадко с зятем, офицером космических войск России, приезжал на Городотчину. На братской могиле почтил память отца, председатель сельсовета показала место, где была деревня Пыльки, возле которой в один из морозных декабрьских дней 1943 года осколком снаряда был смертельно ранен советский солдат Николай Странадко. Побывали российские гости и в Городокском краеведческом музее, ознакомились с экспозицией, посвященной событиям Великой Отечественной войны.
«Мама, братья, сестра мечтали побывать на могиле родного человека, – пишет Сергей Николаевич. – Но из-за вечной суеты, работы, домашних хлопот и семейных обстоятельств не смогли осуществить свое желание. Я счастлив, что исполнил свой сыновний долг, поклонившись отцовскому праху. Благодарю братский белорусский народ за память о солдатах, отдавших свои жизни за независимость Беларуси».

Сергей Кавалевский, «НС».