Нагадаем, што дагэтуль яно адбывалася ў Полацку (двойчы), Тураве (двойчы), Навагрудку, Нясвіжы, Оршы, Пінску, Заслаўі, Мсціславе, Міры, Камянцы, Паставах, Шклове, Барысаве. Сёлета літаратары, выдаўцы, а таксама прапагандысты і захавальнікі кніжнага багацця, аматары айчыннага прыгожага пісьменства збяруцца ў адным з буйнейшых райцэнтраў Гродзеншчыны – Смаргоні.
Гэты горад стаіць на рэчках Гервятка і Оксна. Першая згадка пра яго ў старадаўніх дакументах датуецца 1503 годам. У розныя часы Смаргонь належала Зяновічам, Радзіві­лам, Пшаздзецкім. У гісторыю ўвайшла «Смаргонская акадэмія» – жартоўная назва заснаванага тут Радзівіламі промыслу лавіць і дрэсіраваць мядзведзяў. То была школа беларускіх скамарохаў. Дарэчы, адно з паданняў сведчыць, што назва паселішча – ад слова шморгаць, ці сморгаць: нібыта шматлікія ў калісьці густых мясцовых лясах мядзведзі часта рабілі набегі на пасевы аўса, падрад сморгаючы каласкі.
Сёння насельніцтва Смаргоні налічвае звыш 35 тысяч чалавек. Працуе шэраг прадпрыемстваў – ліцейнае, камбікормавае, агрэгатнае, сілікатабетонных вырабаў, аптычнага станкабудавання і іншыя. Ёсць вучылішча прыборабудавання, больш паўдзесятка школ, бібліятэкі, творчыя калектывы з ганаровым званнем народных. Упрыгожаннем горада з’яўляецца былы кальвінскі збор, зараз касцёл, – архітэктурны помнік ХVІ стагоддзя. Багатую экспазіцыю мае Смаргонскі гісторыка-краязнаўчы музей. Яшчэ аматараў гісторыі і культуры вабіць літаратурна-мемарыяльны музей-сядзіба хрэстаматыйнага нашага паэта Францішка Багушэвіча ў вёсцы Кушляны. Дарэчы, літаратурная частка Дня беларускага пісьменства пройдзе менавіта тут, а ў Смаргоні будзе адкрыты помнік аўтару зборнікаў «Дудка беларуская» і «Смык беларускі», якія сталі класічнымі. Музей славутага кампазітара, літаратара Міхала Клеафаса Агінскага створаны ў вёсцы Залессе.
Лёс не толькі гэтых выдатных асоб цесна звязаны са Смаргоншчынай. Тут жыў Ян Карловіч – мовазнаўца, этнограф, фалькларыст, аўтар напісаных у маёнтку Вішнёва прац: «Дапаможніка па збору фразеалагізмаў», «Пра літоўскую мову». Тут пахаваны мемуарыст Ігнат Ходзька, які ў творах выкарыстоўваў беларускія паданні, песні, жарты. Тут нарадзіўся падарожнік-мемуарыст Іван Сініцкі, які ва ўспамінах «З майго жыцця ў вёсцы» апісаў смаргонскія падзеі канца ХІХ–пачатку ХХ стагоддзяў, а Новую Зеландыю – дык першым на рускай мове ў свёй кнізе «Новая Зеландыя – Еўропа». Са Смаргоншчыны – беларускія паэты Станіслаў Шыманоўскі, Уладзімір Някляеў, пісьменнік Артур Цяжкі, перакладчык Уладзімір Шчасны, літаратуразнаўца Арсен Ліс, народны артыст СССР славуты дзеяч айчыннага харавога мастацтва Віктар Роўда, кампазітар Аляксандр Шыдлоўскі (аўтар музыкі да вядомых песень «Колькі ў небе зор», «Дарагая мая Беларусь» і інш.), мастак Павел Южык, чые работы, дарэчы, можна зараз убачыць на выставе ў нашым абласным краязнаўчым музеі... Пералічваць можна доўга.
Словам, літаратурныя, культурныя традыцыі тут багатыя, яны шануюцца і доўжацца. Дзень беларускага пісьменства ў Смаргоні ў бліжэйшую нядзелю – яскравае таму сведчанне.

Галіна Шпакоўская, «НС».