25 снежня споўнілася 90 гадоў з дня нараджэння народнай артысткі Беларусі, ганаровай грамадзянкі Віцебска Зінаіды Ігнатаўны Канапелькі. Колькі лёсаў сыграла Яна на коласаўскай сцэне! Ад каралеў да простых жанчын. І ні разу не здрадзіла ні свайму тэатру, ні Віцебску. Бо па жыцці была адналюбам.

У ролі Галіны са спектакля «Алазанская даліна».

Упершыню імя З.І.Канапелькі я пачула ў класе восьмым. Тады ў нашай гімназіі №1 Віцебска праводзілася пасяджэнне гасцёўні пад назвай «Абарані, анёл, маю матулю», прысвечанае Дню маці. Артысты Коласаўскага тэатра, якія ўдзельнічалі ў вечары, не раз узгадвалі імя Зінаіды Ігнатаўны. І невыпадкова: больш за 250 жаночых лёсаў нават не сыграла, а пражыла актрыса на сцэне. А колькі вобразаў маці! У адной з рэцэнзій беларускі крытык Б.Бур’ян сказаў, што гераіні Канапелькі «думаюць сэрцам. Пільным. Сляпым. Моцным. Слабым. Мудрым. Безабаронным, але – сэрцам!» І такой яна была ў жыцці. Да яе цягнуліся ўсе, а коласаўцы так і называлі – «мама Зіна». Яна ўспрымала ўсіх як сваіх родных дзяцей, у далёкія ваенныя гады страціла свайго адзінага сынка, а моцныя мацярынскія пачуцці засталіся…
Нярэдка рэпетыцыі праходзілі дома ў актрысы. Яны маглі заканчвацца позна вечарам за кубкам кавы ці чаю. І падчас гэтых і іншых незапланаваных сустрэч, якіх сапраўды было шмат, кожны адкрываў З.Канапельцы сваю душу, дзяліўся радасцю і мог разлічваць на падтрымку. Гэта было так «па-хатняму», нібы ўсе знаёмыя былі яе дзецьмі. Таму амаль увесь свой час яна праводзіла ў тэатры, побач са сваімі калегамі і сябрамі. І ім аддавала ўсе свае сілы і любоў. Як кажуць коласаўцы, усё ў ёй было – і сяброўская дапамога і матчына ласка. І ні кроплі фанабэрыстасці, наадварот, «свая ў дошку».
Доўгі час Зінаіда Ігнатаўна была старшынёй прафсаюзнага камітэта. Яна заўсёды старалася, як кажуць, «выбіць» лепшыя пуцёўкі ў санаторыі і дамы адпачынку не толькі сталым акцёрам, але і моладзі. І навічкі гарнуліся да актрысы, бо адчувалі непаддзельную цеплыню.
У кватэры З. Канапелькі зараз жыве яе пляменніца Наталля Лагунова з сям’ёй. Я наведалася туды і адразу зразумела, што дзверы гэтага дома заўсёды і для ўсіх былі і зараз застаюцца адчыненымі. Дух адкрытасці і глыбокай павагі да гасцей лунае сярод партрэтаў і кніг. У пакоі актрысы амаль нічога не змянілася: тая ж мэбля, нават тэатральная лямпа, за якой Зінаіда Ігнатаўта знаёмілася з новымі вобразамі, у рабочым стане. Толькі ўжо без сваёй гаспадыні. Гартаем фотаальбом. Вось, напрыклад, з фотаздымка глядзіць зусім маладая статная дзяўчына з доўгімі белымі косамі. Такой пятнаццацігадовая Зіна прыйшла «за кампанію» з сяброўкай паступаць у студыю БДТ-2. Ад хвалявання забылася тэкст і верша, і байкі. Разгубілася так, што слёзы заблішчалі. І тут хтосьці з прыёмнай камісіі прапанаваў што-небудзь праспяваць. Урэшце рэшт Зінаіду залічылі ў студыю. Дарэчы, тыя доўгія белыя косы, якімі была ўражана не толькі камісія, зараз як рэ­ліквія знаходзяцца ў кватэры.
У шафе ёсць паліца для цэлай калекцыі кніг з аўтографамі Якуба Коласа, Івана Шамякіна, Алеся Асіпенкі, Віталя Вольскага, Андрэя Макаёнка і многіх іншых дзеячаў літаратуры, культуры і мастацтва Беларусі. З многімі яна падтрымлівала добрыя адносіны, моцна сябравала з П. Броўкам. З ім актрыса пазнаёмілася яшчэ ў трыццатыя гады. Менавіта ёй прысвяціў паэт сваю знакамітую «Александрыну», шмат іншых вершаў. Натхненне прыходзіла да многіх, хто быў у кватэры Зінаіды Ігнатаўны. Каля знакамітай «Крышталёвай Паўлінкі», якую актрыса атрымала ў 1994 годзе, стаіць яе партрэт, увасоблены ў дрэве. Натхнёная гэтым узнёслым вобразам, настаўніца гімназіі №1 Галіна Главацкая нават напісала верш аб творчасці Зінаіды Ігнатаўны.
Вершы З. Канапелька любіла. Яна перапісвала іх ад рукі ў свае запісныя кніжкі і чытала на сустрэчах з гледачамі, на вечарах або проста для сябе. Яна любіла беларускую мову і з людзьмі размаўляла на іх мове.
А яшчэ актрыса з дзяцінства вельмі любіла прыроду, таму сваім цудоўным голасам любіла спяваць менавіта сярод дрэў і траў. Нават прозвішча Канапелька мае прыродныя карані: расліна «трясунка» па-нашаму называецца канапелькай.
Да апошніх дзён Зінаіда Ігнатаўна жыла тэатрам. Нават у бальніцы, дзе яна правяла апошнія дні жыцця, можна было пачуць яе цудоўны голас з песняй з якога-небудзь спектакля.
Блізкія і сябры памятаюць доўгія косы і не толькі… Галоўнае, яе жаданне жыць, іграць, спяваць.

Марыя Лялькіна,студэнтка Інстытута журналістыкі БДУ.